Blog

Bu videoda senaryonun 7 arketipler ve filmde sözlü bilgi vermek için temel olarak 3 teknikten bahsedilir. Yedi arketip dediğimiz Aşil, Külkedisi, Kirke, Faust, Orfeus, Romeo ve Juliet ve Tristan’dır. Örneğin 2006 yapımı Devil Wears Prada’da (Şeytan Markalar Giyer) protagonist Faust arketipidir. vs.

“Film çekmek insanın farklı yaşlarda kendi fotoğrafını çekmesi gibi bir şey. Hepsi farklı görünür ama aslında hepsi aynıdır.” Demiş Wong Kar-Wai.

Arketipler Nelerdir?

Genel olarak dünya üzerinde sınırsız farklı hikaye varmış gibi gözükse de temelde 7 arketip vardır. Arketip örnek olarak kullanılan modele denir. Arketipler diğer deyişle başka şekillerde yeniden anlatılan karakteristik hikayelerdir. Yedi arketip dediğimiz Aşil, Külkedisi, Kirke, Faust, Orfeus, Romeo ve Juliet ve Tristan’dır.

Sinemada Arketipler

En çok bilinen ve kullanılan arketip ise Romeo ve Juliet’tir. Aşil efsanesindeki karakterin ölümcül kusuru, Faust’da şeytanla anlaşma yapan karakter birçok film ve kitapta kullanılmış ve kullanılmaya devam edecektir. Örneğin 2006 yapımı Devil Wears Prada’da (Şeytan Markalar Giyer) protagonist Faust arketipidir. Tabii birçok arketipin karışımı olan filmler de mevcuttur. Bunları arketiplere hakim olarak analiz edebilir temelde filmlerin 7 arketip üzerinden döndüğünü zamanla anlayabilir ve bu yöntemle filmleri basitlikle sınıflandırabilirsiniz.

Arketipsel İmgeler Nedir?

Yazarlıkta da kullanılan, filmlerde hatta reklam filmi içerisinde daha sık rastladığımız arketipsel imgeler bilinçaltımıza atalarımızdan bu yana kodlanmış olarak gelen unsurlardır. Genel olarak arketipsel imgeler; ego, özben, gölge, persona- anima ve animus olarak ifade edilebilir.

Arketip Ne İşe Yarar?

Bilincimizde yer alan öğeleri arketip olarak isimlendiren Jung, bu öğelerin tarih boyunca atalarımızdan taşınarak kollektif bilinç şeklinde bir gelişim gösterdiğini söylemektedir. Bu arketifler ise atalarımızın deneyimlerini rol model olarak almamız ve duygusal tepkilerimizde etkili olması sebebi ile de reklam filmlerinde sıklıkla arketip kullanımı gözlemlenmektedir.

Arketipik Karakter Ne Demek?

Rol model olarak da isimlendirebileceğimiz arketipik karakter oluşumu mitolojiye dayandırılıyor olsa da aslında kişinin geçmişinden bugüne oluşturduğu kültürel bir şablon olduğunu söyleyebiliriz. İnsan kültürünün daha doğrusu toplumsal kültürlerin oluşumunda arketiplerin etkisi yadsınamaz.

İnsan tarihinin ilk gününden günümüze kadar gerek duyusal gerekse de davranışsal açıdan karakterlerin gelişiminde etkili olduğu gibi kişiliklerin oluşumuna da yön vermiştir. Kollektif bilinçdışı içerisinde taşınan arketipler duygusal ve mistik enerjiler barındırmaktadır.

Anlatı Sanatlarında Arketip Kullanımı

Dünya ve Türk sinemasına yakından baktığımızda pek çok arketip kullanımının yaygın olarak kullanıldığını söyleyebiliriz. Zira anlatı sanatlarında arketip kullanımı neticesinde dizi, film ya da reklamların başarılı olduğunu inkar edemeyiz. Arketip teriminin ilk örnek, rol model olarak tanımlandığına dikkat çekerek sizlere bu hususta bazı örnekler vermek istiyoruz. Kaldı ki bu örnekler arketip kullanımının başarısını açıkça göz önüne sermektedir.

Keloğlan tiplemesi Türk kültüründe bir arketip olarak kabul edilmektedir. Bu arketipin kullanıldığı anlatı sanatında ise her zaman başarı elde edilmesi mümkün olmuştur. Kel oğlan ile Kemal Sunal tarafından hayata geçirilen İnek şaban tiplemesi hakkında bir değerlendirme yapabiliriz. Kemal Sunal ile özdeşleşen inek şaban tiplemesinin dayandığı arketip keloğlan olmaktadır. Kollektif bilinçdışımız tarafından bu arketipin sevilmesi İnek şaban filmlerinin sevilmesinde de etkili olmuştur.

Kültürümüzde ele alabileceğimiz bir diğer arketip ise Köroğlu diyebiliriz. Köroğlu arketipi ise sadece Türk anlatı sanatlarında değil uluslararası sanatlarda dahi sıklıkla tercih edilmiştir. Bu örnekleme de Kurtlar Vadisinin ana karakteri Polat Alemdar, Robin Hood hatta Sherlock Holmes da arketip olarak Köroğlu yer alıyor diyebilir miyiz?

Filmde Bilgi Verme Teknikleri

Filmde sözlü bilgi vermek için temel olarak 3 teknik kullanılır. Bu teknikler oyuncuların diyalogları dışında film içinde bilgi vermek amaçlı kullanılır. Bunlardan ilki bağlamsal olandır. Bu teknikte filmin başında olay anlatı ile kurulur, bu aktarım yazı ile de ses ile de aktarılabilir. Örneğin 1977 yapımı Star Wars filminde bu teknik kullanılmıştır.

İkinci teknik dış sestir. Dış ses de filmdeki ana oyunculardan biri düşünce duygu ve davranışlarını filmin herhangi bir bölümünde izleyiciye aktarır. Örneğin 1996 yapımı Trainspotting filminde bu teknik kullanılmıştır.

Son teknik ise karakterlerden birinin doğrudan kameraya bakarak konuşmasıdır. Bu teknik  ‘dördüncü duvarın kırılması’ olarak bilinmekte olup seyircinin orada olduğunun vurgusuyla seyirci varlığı kabullenilir ve ihlal olarak sayılan bu teknik de kullanılabilir. Örneğin 1966 yapımı Alfie filminde bu teknik kullanılmıştır.